ΠΥΛΗ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΑΝΟΥ

Η Πύλη του Αδριανού αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό μνημείο της ρωμαϊκής περιόδου των Αθηνών και ταυτόχρονα ένα από τα ορόσημα της πόλης, αναπόσπαστο στοιχείο του αθηναϊκού τοπίου. Ύψους δεκαοκτώ μέτρων, υψώνεται επί της λεωφόρου Αμαλίας και στην απόληξη της λεωφόρου Συγγρού και αποτελεί μία θριαμβική αψίδα, κατά το πρότυπο των ρωμαϊκών αψιδών που υπήρχαν σε όλη την έκταση της αυτοκρατορίας. Το μνημείο κτίστηκε από τους Αθηναίους που θέλησαν με αυτόν τον τρόπο να τιμήσουν τον ευεργέτη της πόλης, αυτοκράτορα Αδριανό.
Το μνημείο εγκαινιάστηκε από τον ίδιο τον αυτοκράτορα το 131 μ.Χ. κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα. Επικράτησε να ονομάζεται ως ‘Πύλη του Αδριανού’, μάλλον καταχρηστικά, εφόσον ουδέποτε συνδέθηκε με τμήμα της οχύρωσης της πόλης. Αποτελεί ένα μνημείο ελεύθερο και αυθύπαρκτο. Απαρτίζεται από έναν τοίχο κατασκευασμένο από μάρμαρο με τοξωτό άνοιγμα, πλαισιωμένο από παραστάδες κορινθιακού ρυθμού. Το άνοιγμα επιστέφεται από επιστύλιο, γείσο και τέσσερις πεσσούς που υποστηρίζουν ιωνικό θριγκό με αετωματική απόληξη αξονικά τοποθετημένη. Το επιστύλιο φέρει επιγραφές και από τις δύο πλευρές. Προς την πλευρά της Ακρόπολης διαβάζουμε «αιδ εισί Αθήναι Θησέως η πριν πόλις» (εδώ βρίσκεται η Αθήνα του Θησέα, η παλαιά πόλη), ενώ από την πλευρά του Ολυμπίου διαβάζουμε «αιδ εισί Αδριανού κουχί Θησέως πόλις» (εδώ βρίσκεται η Αθήνα του Αδριανού και όχι του Θησέα). Φαίνεται λοιπόν ότι η αρχαία πόλη, στα πλαίσια της ρωμαϊκής ειρήνης είχε επεκταθεί εκείνο τον καιρό σχηματίζοντας νέες συνοικίες. Είναι γνωστό ότι το νέο αυτό τμήμα της πόλης συχνά αποκαλούνταν Αδριανούπολη.